مشق نقد

خواب تلخ محسن امیریوسفی با یک مصاحبه شروع می شود و همه آنچه که در سکانس اول به نمایش گذاشته می شود آن چیزی است که با دوربین صدا و سیما ضبط شده و سیاه و سفید است که وقتی پیشتر میرویم توسط رنگ، البته رنگی با خاکستری فراوان، دنیای فیلم را از دنیای مستند متمایز می کند و  توسط کارکتر اصلی روایت می شود. شاید به جرات بتوان گفت آنچه که این شبه مستند را ارزشمند می سازد، قدرت دوربین و خلاقیتی است که در پس ِ پشت آن نهفته است. همراهی اپیزود های متفاوت با پی او وی های مختلف تصاویری را به نمایش میگذارد که همسو با دغدغه های فیلمنامه و محتوای آنست . انتخاب کارکتر های متناسب برای به نمایش در آوردن آیین مرگ که برخاسته از سنت ها و آداب و رسوم رایج در هرقوم و اقلیمی است، قابل تحسین است . استفاده از موسیقی از نقطه ی مشخصی درفیلم و بستن قاب هایی برای بیان شناخت زیبایی ها، جدال کارکتر اصلی برای مواجهه با عزراییل و نحوه شخصیت پردازی برای کارکتر عزراییل بوسیله دوربین ستودنی است. خواب تلخ از واقعیت هایی حرف می زند که واقعی نیست اما واقعیت دارد. آداب و رسومی که در آخر بکمک تصویر(سیگار بعد از کفن پیچی) و نه زبان از مدار واقعیت خارج می شود و به فراواقعیت ها راه می یابد. به زعم من شیوه فیلم برداری و خلاقیت های آن که با ابهام و پیچیدگی همراه است ، خواب تلخ را به ژانر پست مدرن نزدیک می کند بطوری که در بسیاری از قسمت ها نمیتوان بطور قطع و یقین خوانش مشخصی را داشت . من باب مثال وقتی آقا اسفندیار بر فراز سنگ عشقعلی می رود و دلبر را با دوربین خود برای مخاطب به نمایش می گذارد ...

دلبر هم نام نمادینی است که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت . اما میتوان گفت که درکنارهمه این قوت ها، برای پرداختن به شخصیت دلبر و سایر بازیگران تمرکز مطلوبی صورت نگرفته است. در آخراینکه به زعم من ، آنچه که باعث جذابیت این فیلم با همه ی بی زرق و برقی اش شده است به انتخاب سوزه جالب و راز آلودگی مفهوم مرگ به همراه گریز ناپذیر بودن آن و میل مشترک آدمیزاد به آینده پژوهی ، مربوط است.

*شبه مستند:این ژانر با به‌کارگیری عناصر و صحنه‌های غیرواقعی، اما با ظاهر مستند واقعی، به بیان و تحلیل مسائل و رویدادهای مورد نظر کارگردان می‌پردازد. به همین دلیل به این گونه، مستند دروغین یا مستند دروغ‌گو نیز گفته می‌شود.

* پی.او.وی: point of view ، نقطه دید

مهدیسا دباغیان – بهمن 1394